La Nuit Américaine
Regie: François Truffaut
Met: François Truffaut, Jacqueline Bisset, Jean-Pierre Léaud, Jean Champion, Nathalie Baye, Valentina Cortese, Jean-Pierre Aumont, Dani, Bernard Menez, Nike Arrighi, Gaston Joly, David Markham.
François Truffaut behoort tot de generatie filmmakers die naam maakte in de zogenaamde franse New Wave (Nouvelle Vague), waar ook mensen als Jean-Luc Goddard en Eric Rohmer deel van uitmaakten. Deze groep werd gekenmerkt door het feit dat het stuk voor stuk filmgekken waren die opgroeiden in de jaren na de oorlog met de filmklassiekers van Europese bodem en de grote Amerikaanse genre-films.
Van de periode na de New Wave was Truffaut commercieel gezien het meest succesvol. Truffaut was een typische auteurfilmer, zijn stijl is duidelijk te herkennen. Dit is onder meer het gevolg van het feit dat hij in de unieke situatie verkeerde geheel onafhankelijk zijn films te produceren waardoor hij volledige zeggenschap had over zijn werk, mede door de financiële steun van zijn schoonvader. Zoals gezegd was hij een filmgek. Zijn hele leven draaide om de kunst van het filmen (reeds op vijftienjarige leeftijd runde hij zijn eigen filmclub). Dit laat zijn sporen na in La Nuit Américaine uit 1973. Deze film over het maken van een film is een ode aan de filmkunst en laat zien met welke problemen een filmcrew zoal te maken kan krijgen. Op zich is het gegeven niet nieuw, ook Fellini en Goddard hebben dit onderwerp al eens aangesneden, maar Truffaut geeft er zo zijn eigen draai aan.
De onderlinge verstandhoudingen tussen de acteurs, de regisseur en de technici worden op een luchtige wijze weergegeven, wat niet wil zeggen dat La Nuit Américaine diepgaande dialogen en zwaardere onderwerpen uit de weg gaat. Wat dat betreft is er ellende genoeg op de set van Je Vous Présente Pamela, het weinig pretentieuze melodrama dat het uiteindelijke resultaat moet worden van alle inspanningen.
Het idee voor La Nuit Américaine ontstond in 1971 door de aanblik van een verlaten filmset van de een aantal jaren daarvoor geschoten Amerikaanse productie The Madwoman of Chaillot, dat wegens geldgebrek nog niet was afgebroken. Deze set bij de Victorine Studios in Nice vormt de basis voor de openingsscène van de film waarin een groot deel van de cast wordt geïntroduceerd. De titel verwijst naar een filmische truc, waarbij door filters voor de cameralens te plaatsen een nachtscène bij daglicht wordt opgenomen.
Het scenario schreef Truffaut samen met Suzanne Schiffman en Jean-Louis Richard. Schiffman werkt samen met Truffaut sinds Tirez sur le pianiste (1960), waar zij ‘scriptgirl’ was en Richard schreef al eerder mee aan scenario’s waaronder Soft Skin en Fahrenheit 451. Truffaut maakt meestal gebruik van een soort ‘harde kern’ van crew en acteurs. Hij ziet het als een soort familie. Eén van deze vaste acteurs is Jean-Pierre Léaud, hij speelt de rol van Alphonse, een jonge Franse acteur die tijdens de opnames te kampen heeft met allerlei persoonlijke problemen. Truffaut zelf speelt de rol van regisseur Ferrand. In feite speelt hij zichzelf, de man die de crew bijeen probeert te houden ondanks de nodige strubbelingen.
Het is duidelijk te merken dat Truffaut vooral geïnteresseerd was in de mens en zijn handelen. De manier waarop de verschillende acteurs met elkaar en hun vak omgaan is een steeds terugkerend rode draad. De rollen van de grote Holywood ster Julie Baker (Jaqueline Bisset), de diva Séverine (Valentina Cortese), en Alexandre (Jean-Pierre Aumont) eveneens een Holywood grootheid, zijn niet belangrijker dan die van Odile (Nike Arrighi) of Joëlle (Nathalie Baye) die het minder van hun grootheid moeten hebben. Het draait om het totaal, de samenwerking met als doel een film te maken.
Het is voor de toeschouwer af en toe moeilijk te bepalen of een personage een acteur is of één van de leden van de filmcrew. Nu blijkt het ook daadwerkelijk zo te zijn dat crewleden hier en daar zichzelf spelen. Dit is op zich een aardig gegeven dat het geheel complexer maakt. Echter, de film op zich en de film in de film blijven los staan van elkaar. Deze complexiteit wordt in de film zelf ook nog eens aangestipt als actrice Séverine op een gegeven moment het make-up meisje verwart met de actrice die een bediende speelt, terwijl ze één en dezelfde persoon zijn (Nike Arrighi).
Hoewel het geen documentaire is, het genre waar François Truffaut een hekel aan had, geeft het een inzichtelijk beeld van wat er zich zoal afspeelt op een filmset en de problemen die daarbij overwonnen moeten worden. De film zit vol verwijzingen naar het fenomeen film. Zo zijn tijdens de begintitels het optische geluidsspoor te zien van het geluid dat te horen is en wordt de film opgedragen aan de Griffith actrices Dorothy en Lillian Gish. Later in de film zien we hoe de producer droomt hoe hij foto’s van Citizen Kane steelt bij een bioscoop.
La Nuit Américaine liet bij mij een aangenaam gevoel achter. Waarschijnlijk was dit Truffaut’s bedoeling, het goede gevoel dat hij kreeg bij het maken van een film proberen over te brengen bij zijn publiek. Hoewel Truffaut met deze film zijn dagelijkse werk, maar vooral zijn passie, toont, schreef hij in 1973 aan Jean Hugo dat hij net klaar was met een “erg moeilijke film”. Maar het resultaat mag er wezen.
La Nuit Américaine won de Oscar voor beste buitenlandse film in 1973 en was bovendien winnaar van de volgende drie awards van de National Society of Film Critics en de New York Critics’Circle: Beste film, 1973. Beste regiseur: François Truffaut en Beste vrouwelijke bijrol: Valentina Cortese.
» Merino